Bir futbol maçında “kaç gol atıldı?” sorusu çoğu zaman her şeyi açıklamaya yetmez. Çünkü futbol, yalnızca gol sayısından ibaret değildir. Aynı maçta bir takım tek bir şutla gol bulurken, diğer takım onlarca pozisyona girip skor üretemeyebilir. İşte bu noktada devreye xG (Expected Goals – Beklenen Gol) kavramı girer.
Dataspor olarak bu yazıda; xG’nin ne anlama geldiğini, nasıl hesaplandığını, maç analizlerinde neden bu kadar önemli olduğunu ve en sık yapılan yanlış yorumları detaylı biçimde ele alıyoruz. Teknik terim kullandığımız her noktada, kavramı sadeleştirerek anlatacağız.
xG (Beklenen Gol) Ne Anlama Gelir?
xG, bir şutun gol olma ihtimalini sayısal olarak ifade eden bir futbol istatistiğidir. Basit anlatımla: Her şut aynı değerde değildir. Ceza sahası içinden, kaleciyle karşı karşıya atılan bir şut ile 30 metreden çekilen bir şutun gol olma olasılığı aynı değildir. xG, bu farkı ölçer.
Her şut için 0 ile 1 arasında bir değer üretilir.
- 0.05 xG → Gol olma ihtimali çok düşük
- 0.50 xG → Gol olma ihtimali yaklaşık %50
- 0.90 xG → Gol olma ihtimali çok yüksek
Bir takımın maç boyunca ürettiği tüm şutların xG değerleri toplandığında, o takımın kaç gol atması beklendiği ortaya çıkar. Bu yüzden xG, yalnızca pozisyon sayısını değil, pozisyon kalitesini ölçer.
Dataspor analizlerinde xG, “skor neden böyle oluştu?” sorusuna yaklaşmak için kullanılan temel göstergelerden biridir.
xG Neden Gole Bakmaktan Daha Fazlasını Söyler?
Gol, maçın sonucunu belirler; xG ise maçın nasıl oynandığını anlatır. Bir takım maçı 1-0 kazanmış olabilir ama xG verileri, rakibin çok daha fazla ve kaliteli pozisyon ürettiğini gösterebilir. Bu durumda skor, oyunun tamamını yansıtmaz.
xG’nin fark yarattığı noktalar şunlardır:
- Şans faktörünü ayıklamaya yardımcı olur
- Bitiricilik sorunlarını görünür kılar
- Kaleci performansını dolaylı olarak ölçer
- Uzun vadeli performans değerlendirmesi yapmayı sağlar
Özellikle tek maçlık sonuçlar yanıltıcı olabilirken, xG gibi metrikler sürdürülebilir performans hakkında daha sağlıklı fikir verir. Dataspor içeriklerinde xG’nin bu yönü özellikle vurgulanır.
xG Nasıl Hesaplanır? Hangi Faktörler Dikkate Alınır?
xG değeri, geçmiş binlerce şut verisinin analiz edilmesiyle oluşturulan istatistiksel modeller sayesinde hesaplanır. Bu modeller, benzer pozisyonların geçmişte kaçının golle sonuçlandığını temel alır.
xG hesaplamasında dikkate alınan başlıca faktörler şunlardır:
- Şutun çekildiği mesafe
- Şut açısı (kaleye olan açı)
- Şutun türü (ayak, kafa, vole vb.)
- Pozisyonun oyun içinden mi, duran toptan mı geldiği
- Kaleci ile karşı karşıya olma durumu
- Savunma baskısı (rakip oyuncuların yakınlığı)
Bu değişkenler bir araya getirilerek her şut için ayrı bir olasılık değeri hesaplanır. Bu nedenle xG, “tahmin” değil, veriye dayalı olasılık üretir.
Tek Bir Pozisyonun xG Değeri Nasıl Yorumlanmalı?
Bir pozisyonun xG değeri yüksek olabilir; ancak bu pozisyonun gole dönüşmemesi mümkündür. Bu durum, xG’nin yanlış olduğu anlamına gelmez. Aksine, pozisyonun kaliteli ama değerlendirilmemiş olduğunu gösterir.
Örnek yorumlama pratiği:
- 0.70 xG’lik pozisyon kaçtıysa → Büyük fırsat harcandı
- 0.05 xG’lik şut gol olduysa → Düşük ihtimalli ama başarılı bir vuruş
- Sürekli yüksek xG üretip gol atılamıyorsa → Bitiricilik sorunu
- Düşük xG ile çok gol atılıyorsa → Şans veya bireysel kalite etkisi
Dataspor analizlerinde tek bir xG değeri değil, pozisyonların bütünü ve dağılımı dikkate alınır.
Takım xG’si Maç Analizinde Nasıl Kullanılır?
Takım xG’si, maçın genel üstünlüğünü okumak için güçlü bir araçtır. Ancak burada da tek başına sayıdan ziyade, bağlam önemlidir.
Takım xG’si yorumlanırken şu sorular sorulmalıdır:
- xG farkı büyük mü, yoksa dengeli mi?
- Yüksek xG hangi dakikalarda üretildi?
- Skor üstünlüğü xG’yi etkiledi mi?
- Rakip savunma bilinçli olarak geri mi çekildi?
Örneğin erken gol atan bir takım, bilinçli olarak savunmaya çekilip xG üretimini düşürebilir. Bu durumda düşük xG, kötü oyun anlamına gelmeyebilir. Dataspor analizleri, bu tür maç senaryolarını her zaman hesaba katar.
xG ile En Sık Yapılan Hatalar
xG, doğru kullanıldığında güçlüdür; yanlış kullanıldığında yanıltıcı olabilir. En sık karşılaşılan hatalar şunlardır:
- Tek maça bakarak kesin yargı vermek
- xG’yi skorun yerine koymak
- Farklı lig ve veri sağlayıcılarını birebir kıyaslamak
- Kaleci ve savunma etkisini tamamen yok saymak
- Oyun planını göz ardı etmek
Bu nedenle xG, her zaman diğer istatistiklerle birlikte okunmalıdır. Dataspor’un yaklaşımı, xG’yi merkezde ama yalnız olmayan bir metrik olarak ele almaktır.
xG ile Gol Sayısı Arasındaki Fark Ne Anlatır?
Aşağıdaki tablo, xG ile gol sayısı arasındaki farkın nasıl yorumlanabileceğini özetler:
| Durum | Ne Anlama Gelir? |
|---|---|
| xG yüksek – gol düşük | Bitiricilik sorunu veya kaleci performansı |
| xG düşük – gol yüksek | Şans, duran top verimliliği veya bireysel kalite |
| xG ve gol dengeli | Performans ile sonuç uyumlu |
| Sürekli xG üstünlüğü | Uzun vadede olumlu tablo |
Bu farklar, özellikle sezon genelinde değerlendirildiğinde çok daha anlamlı sonuçlar verir.
xG kavramını daha iyi anlamak isteyenler için Dataspor Blog’da PPDA, topa sahip olma oranı, savunma ve hücum istatistikleri ile maç analizi odaklı birçok içerik yer almaktadır. İlgili kategoriye geçmek ve tüm analiz yazılarını incelemek için buraya tıklayabilir, futbolu verilerle okumaya devam edebilirsiniz.
